Zintegruj sensorycznie swoje dziecko ;) - czyli kilka ćwiczeń stymulujących rozwój

źródło grafiki: https://cmkamionki.pl/integracja-sensoryczna/

Katarzyna Zwolska-Płusa

Ćwiczenia stymulujące rozwój dziecka dla dziecka do lat 3 oraz dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

Prezentację ćwiczeń stymulujących podzieliłam ze względu na układy, które dane ćwiczenia dotyczą. Jako „stymulujące” rozumiem usprawniające. Ćwiczenia dla dzieci do lat trzech mogą być oczywiście z powodzeniem wykonywane przez dzieci starsze.

I

Ćwiczenia stymulujące rozwój dziecka do lat 3

1. Układ dotykowy

Zmysł dotyku jest pierwszym, który rozwija się w łonie matki, dlatego jego rola w procesie rozwojowym jest kluczowa.

Usprawnienie układu dotykowego można osiągnąć za pomocą prostych ćwiczeń takich jak:

• dotykanie dłoni i przedramion dziecka materiałami o różnej fakturze,
• wkładanie przez dziecko rąk i nóg do kosza wypełnionego piłeczkami,
• szukanie drobnych, ukrytych przedmiotów w koszu pełnym piłeczek/kasztanów/fasoli/woreczków etc.,
• delikatne szczypanie, drapania, opukiwanie skóry dziecka,
• stymulacja termiczna skóry dziecka,
• smarowanie skóry pianką do golenia,
• kreślenia na plecach siedzącego dziecka znaków, figur,
• robienie kul z papieru o różnej fakturze i rzucanie do celu.

• toczenie piłeczek sensorycznych stopami,
• wałkowanie dłoni i stóp dziecka wałkiem do ciasta, malowanie (na niby) dłoni i stóp,
• zawijanie dziecka w folię bąbelkową, koc polarowy, kołderkę sensoryczną,
• chodzenie po dywanikach fakturowych,
• przesuwanie dużego kosza wypełnionego klockami lub innymi zabawkami,
• dotykanie poszczególnymi palcami różnych materiałów,

2. Praksja

Dysprkasja to problemy z motorycznym planowaniem (planowaniem ruchu). Ćwiczenia usprawniające i strategie terapeutyczne to między innymi:

• odpowiednia pozycja przy stole,
• ćwiczenia na przekraczanie linii środkowej ciała (na przykład chwytanie prawego ucha lewą ręką, sięganie prawą ręką do klocka położonego po lewej stronie dziecka etc.),
• zabawy imitujące typu „Ojciec Wirgiliusz”,
• ćwiczenia na dysku sensorycznym (na przykład sadzanie na nim dziecka – balansowanie na siedząco, skakanie po dysku).

3. Układ przedsionkowo-proprioceptywny

• skoki obunóż w miejscu – do przodu, do tyłu i na boki,
• przeskakiwanie z nogi na nogę,
• kołysanie się: na stojąco, w pozycji czworaczej, na klęczkach, w siadzie skrzyżnym, na boki, do przodu i do tyłu,
• wahadłowe ruchy głową,
• toczenie się po materacu w różnych kierunkach,
• skoki żabki i pajacyka,
• korzystanie z zabawek do ściskania,
• naśladowanie chodu zwierząt (chód kraba, niedźwiedzia etc.),
• podskakiwanie na minitrampolinie.

4. Słuch

• zabawy ortofoniczne (naśladowanie głosów zwierząt),
• różnicowanie dźwięków (głośnych, cichych, szybkich, wolnych)
• naśladowanie dźwięków wydawanych przez dzwony (bim-bam-bom, dzyń-dzyń), bębenek, trąbkę, harfę, talerze, duży zegar, zegarek, minutnik, kapanie wody, jadącego konika, granie na gitarze, echo, nawoływanie, okrzyki radości,
• imitowanie śmiechu dziewczynki, chłopca, babci, kasłania,
• klaskanie w rytm muzyki.

5. Wzrok

• sortowanie przedmiotów (zabawa sorterem),
• kartkowanie książek z grubymi stronami,
• wykorzystywanie palca dziecka jako wskaźnika do pokazywania rzeczy na obrazkach,
• wkładanie mniejszych pojemników w większe,
• układanie dużych drewnianych puzzli,
• układanie w jednej linii sekwencji klocków i samochodzików,
• układanie wieży z klocków,
• ćwiczenia z przestrzenną ósemką,

6. Węch

• określenie preferencji zapachowych dziecka,
• szukanie ukrytego zapachu (jeden z kilku woreczków nasączony jest określonym zapachem),
• kojarzenie bez udziału wzroku zapachów z kuchni, łazienki,
• kąpiele armaterapeutyczne.

7. Smak

• picie przez rurkę kilku różnych soków, potem pokazanie na obrazku właściwego owocu,
• degustowanie kawałków sezonowych owoców i warzyw, identyfikowanie ich smaku z całymi postaciami tych owoców i warzyw,
• smakowanie rożnych próbek jedzenia.

II

Ćwiczenia stymulujące rozwój dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym

1. Układ dotykowy

Usprawnienie układu dotykowego można osiągnąć za pomocą prostych ćwiczeń takich jak:

• wyklejanie z plasteliny leżącej ósemki,
• odtwarzanie przez dziecko wzorów i liter kreślonych przez terapeutę na wierzchu jego dłoni i na przedramieniu (bez kontroli wzroku); dziecko odtwarza wzór palcem na swoim ciele, a następnie rysuje na papierze,
• rysowanie figur, liter na tackach wypełnionych materiałem o różnej strukturze (piaskiem, kaszą, mąką etc.),
• domina dotykowe – dobieranie w pary figur o tej samej fakturze (bez kontroli wzroku),
• rysowanie kredą figur geometrycznych i innych prostych wzorów na terakocie bądź tabliczce i ścieranie ich całą dłonią, samymi palcami, łokciem.

2. Praksja

• ruchy sekwencyjne (wyliczanki, gra w klasy, wyklaskiwanie rytmu, gra w łapki),
• ćwiczenia na dysku sensorycznym (na przykład balansowanie na jednej nodze na dysku, przysiady na dysku, wypad bokiem - stojąc jedną nogą (lekko zgiętą w kolanie) na dysku sensorycznym, drugą nogą opieramy się na piłce; nogą na piłce staramy się odsunąć piłkę na bok, a następnie przyciągnąć ją do siebie z powrotem),
• budowanie i pokonywanie torów przeszkód.

3. Układ przedsionkowo-proprioceptywny

• ustawianie ławek i krzeseł w klasie,
• podnoszenie pojemników (na przykład z książkami),
• wspinanie się po sprzętach na placu zabaw,
• wbieganie z zbieganie ze schodów,
• skłony, skręty i kręcenie głową,
• cwał w różnych kierunkach z kijkiem między nogami (jazda na koniku),
• chodzenie po bieżni w zmiennym tempie,
• skakanie na trampolinie lub dmuchanym materacu połączone z wrzucaniem piłek różnej wielkości i o różnej fakturze do wiszącego kosza,
• zabawy w przepychanie się i siłowanie,
• przenoszenie woreczków gimnastycznych w kreślone miejsce palcami stóp lub na podbiciu stopy,
• odbijanie balonika w nietypowy sposób: pięściami, głową, łokciem,
• przeciąganie liny
• przy niepewności grawitacyjnej:
  - huśtanie na nisko zawieszonych huśtawkach
  - jazda na brzuchu na deskorolce
  - bujanie w fotelu bujanym etc.

4. Słuch

• odtwarzanie w tej samej kolejności dzięków zagranych na kilku instrumentach,
• wysłuchiwanie i odtwarzanie prostych struktur rytmicznych,
• układanie z klocków sekwencji rytmu i odtwarzanie go,
• zabawy ruchowe z rytmem, na przykład podskocz, klaśnij, kucnij i ponownie podskocz,
• śpiewanie piosenek i i ilustrowanie słów ruchem,

5. Wzrok

• rysowanie wzrokiem lekkim, płynnym ruchem różnych figur: spiral, okręgów, krzyżyków, iksów, kwadratów, trójkątów, ósemek,
• zabawy z szybkim mruganiem – liczenie za pomocą mrugnięć drobnych elementów lub wyrazów na stronie,
• rysowanie synchroniczne (oburącz, wyciągniętymi na wysokości barków rękami) koła, spirali, półkola, linii równoległych,
• rysowanie figur geometrycznych ręką niedominującą,
• segregowanie według kolorów,
• granie w grę ruchową Twister,
• liczenie rzeczy, które mają ten sam kolor, na przykład w klasie, podczas jazdy samochodem etc.,
• malowanie różnymi odcieniami jednego koloru,
• łączenie czterech kolorów plasteliny,
• mieszanie barw podstawowych

6. Węch

• aromaterapia,
• rozpoznawanie zapachu z zamkniętymi oczami,
• rozpoznawanie po zapachu i dotyku wcześniej poznanych przypraw,
• klasyfikowanie zapachów w kategorie.

7. Smak

• rozpoznawanie smaków cukierków z naturalnych składników i wskazywanie owocu, z którego zostały zrobione,
• określanie smaków: słony, słodki, gorzki, kwaśny i dobieranie odpowiedniego rysunku,
• kończenie zdań: Czekolada jest… Sól jest… Cytryna jest…

Bibliografia

J. Koomar, C. Kranowitz, S. Szklut, L. Balzer-Martin, E. Haber, D.I. Sava, Integracja sensoryczna. Odpowiedzi na pytania zadawane przez nauczycieli, przeł. K. Bereda-Rosłek, Harmonia, Gdańsk 2013.

B. Odowska-Szlachcic, Integracja sensoryczna w autyzmie, Harmonia, Gdańsk 2018.

Terapia integracji sensorycznej, zeszyt 1 i 2, Harmonia, Gdańsk 2018.